زنجبیل و فواید آن

زنجبیل یا زنجفیل گیاهی است با نام علمی ZINGIBER OFFICINALE که به نام عمومی GINGER در دنیا مشهور است.

زنجبیل، گیاهی است چند ساله که دارای ریزوم های غده ای است. ساقه های گیاه به طور عمودی از ریزوم ها خارج شده و در انتها به گل های زرد و زیبا منتهی می شوند. برگ های این گیاه پهن بوده و با غلافی به ساقه های متصل شده اند. قسمت مورد استفاده زنجبیل، بیخ آن است که پس از پژمرده شدن گیاه، آن را از زمین در می آورند و در تشتی چوبی ریخته، به هم اصطکاک می دهند تا پوست روی آن گرفته شود و بعد مغز چوبی آن را خشک می کنند.

این گیاه بومی هندوستان است، ولی در نقاط دیگری از جهان از جمله چین نیز وجود دارد. کشت این گیاه در نقاطی مانند جنوب آسیا، آفریقای شمالی، جامائیکا، مکزیک و ژاپن معمول است.

اثرات درمانی

زنجبیل جزء گیاهان دارویی مهم بوده و دارای خواص متعددی از جمله ضد تهوع، مقوی قلب، ضد لخته شدن خون ، ضد باکتری، ، ضد سرفه ، ضد سموم کبدی ، ضد التهاب، ادرارآور، کاهش اسپاسم، محرک سیستم ایمنی، ضد نفخ، افزایش ترشحات روده ای معدی، پایین آورنده ی کلسترول خون، محرک گردش خون مغزی ، محرک هضم غذا و آنتی اکسیدان می باشد.

– از زنجبیل استفاده های متنوعی می شود. از کاربردهای جدید آن می توان پیشگیری از تهوع و استفراغ، کم اشتهایی، آنورکسیا ( بی اشتهایی روانی) ، اسپاسم روده، برونشیت، مشکلات روماتیسم را نام برد. در صنعت غذایی هم به عنوان چاشنی استفاده می شود.

– در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است که زنجبیل دارای خاصیت ضد سرطانی می باشد. جینجرول، مهم ترین جزء تشکیل دهنده ی زنجبیل که مسئول ایجاد طعم و مزه در این گیاه می باشد، از رشد سلول های سرطانی مخصوصا سرطان روده بزرگ در انسان جلوگیری می کند.

– زنجبیل با افزایش ترشح بزاق دهان و آنزیم های مجرای گوارشی، به هضم و جذب مواد غذایی کمک می کند.

– زنجبیل با بیرون راندن مخاط خلطی از ریه ها، به درمان آسم ، برونشیت و دیگر مشکلات تنفسی کمک می کند.

– زنجبیل بهترین داروی سرماخوردگی و گلو درد می باشد . هنگامی که حس کردید دچار سرماخوردگی شده اید چند بار چای زنجبیل بنوشید و اگر گلو درد دارید علاوه بر آنکه چای آنرا میل می نمائید با آن نیز قرقره کنید .

– زنجبیل برای درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی نیز مفید است.

– ضماد زنجبیل جهت فرو بردن ورم سودمند می باشد. مصرف زنجبیل کوبیده درد مفاصل را تسکین می دهد. علاوه بر این مالیدن زنجبیل خشک و آب تازه ی آن برای معالجه رماتیسم نافع است. براي اين منظور می توانید از چاي زنجبيل استفاده كنيد ، دستمالي را با آن آغشته و آب اضافي آنرا فشار داده در محل زخم يا درد بگذاريد .

– زنجبیل برای غدد فوق کلیه مفید بوده و ترشح هورمون کورتیزول را از این غدد زیاد می کند و بیشتر خواص زنجبیل به همین دلیل می باشد.

– زنجبیل دارای اثرات اثر ضد التهابی است . واکنشهای التهابی ایجاد شده در سرخرگها از طریق اکسیداسیون چربیها و متابولیتهای اسید آراشیدونیک از ریسک فاکتور های اصلی برای بیماریهای قلبی عروقی می باشد. ترکیبات زنجبیل مانع تولید سیتوکینهای التهابی و آنزیم های تولید کننده پروستا گلاندینها میشوند و از این طریق کاهش دهنده واکنشها ی التهابی و بیماریهای قلبی می باشد.

– زنجبیل دارای اثر آنتی اکسیدانی می باشد و باعث جمع آوری و باند شدن رادیکالهای آزاد ومحافظت غشاء سلولی از اکسیداسیون میشود. زنجبیل به صورت معنی داری باعث پایین آمدن پراکسیداسیون چربی و افزایش سطح آنزیم های آنتی اکسیدانی میشود ، به طوری که خاصیت آنتی اکسیدانی زنجبیل مشابه اسید اسکوربیک می باشد.

– زنجبیل باعث کاهش کلسترول ، تری گلیسرید، VLDL،LDL ، فسفو لیپید ها ، و در نتیجه کاهش تخریبهای آترواسکلروتیکی و همچنین باعث افزایش HDL می گردد . زنجبیل با تاثیر بر کبد باعث کاهش بیوسنتز کلسترول و با تحریک تبدیل کلسترول به اسید های صفراوی باعث افزایش دفع مدفوعی آنها می گردد.

– زنجبیل دارای اثر ضد لخته ای می باشد به این صورت که این گیاه ، مانع تشکیل لخته ناشی از آراشیدونیک اسید وترومبوکسان ناشی از سیکلواکسی ژناز و سنتز پروستوگلاندین ها و پروستاسیکلینها همراه با افزایش فعالیتهای فیبرینولیتیکی میگردد. تاثیر زنجبیل بر کاهش چسبندگی پلاکتها قوی تر از سیر و پیاز می باشد.

– مصرف زنجبیل باعث گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون میگردد . زنجبیل به عنوان جایگزین آسپیرین برای بیماران مسن و دارای زخمهای معده توصیه میگردد .

با توجه به میزان متغیر اسانس زنجبیل که ارزش دارویی آن مزبوط به آن است، انواعی از زنجبیل که بالاتر از 5/1 درصد اسانس داشته باشند ارزش دارویی دارند. بنابراین در صورتی که زنجبیل کهنه باشد و یا به صورت پودر برای مدت طولانی مصرف نشود، کم کم اسانس(رایحه ی) آن کم شده و ارزش دارویی آن کاهش می یابد.

از انواع زنجبیل، انواع هندی، آفریقایی و جامائیکایی دارای ارزش بالا بوده، و نوع ژاپنی از ارزش کمی برخوردار است، طوری که نوع ژاپنی برای استفاده ی دارویی توصیه نمی شود.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی

مهم ترین ترکیبات زنجبیل شامل مواد بودار سوزاننده ای است که بیشتر اثرات اصلی آن مربوط به همین مواد است.

ترکیبات اصلی آن شامل: انواع قندها (50 تا 70 درصد)، چربی ها ( 3 تا 18 درصد)اولئورزین(4 تا 5/7درصد) و ترکیبات سوزاننده (1 تا 3 درصد) است.

یک قاشق غذاخوری زنجبیل تازه(6 گرم) حاوی 5 کالری، یک گرم کربوهیدرات و مقدار بسیار جزئی چربی، پروتئین و فیبر می باشد.

فرآورده های زنجبیل

فرآورده های مختلفی از زنجبیل در سراسر جهان موجود است که شامل پودر، محلول الکلی، اسانس و عصاره ی تازه ی زنجبیل است. میزان مصرف آن تا سه گرم در روز بلامانع است. البته این میزان ممکن است به صورت 2 تا 3 نوبت مصرف شود(مثلاً سه نوبت یک گرمی) و یا به عنوان ضد تهوع می توان یک جا از 2 گرم آن استفاده کرد.

طرز استفاده

يك قاشق چايخوري پودر خشك زنجبيل و يا دو قاشق چايخوري زنجبيل رنده شده تازه را در داخل قوري ريخته روي آن آب جوش بريزيد و به مدت پنج دقيقه آنرا با حرارت ملايم دم كنيد و سپس آنرا با عسل شيرين كرده و ميل كنيد .

چاي زنجبيل هر چقدر بيشتر بماند و دم بكشد تند تر مي شود .حتي مي توان چاي زنجبيل را بعد از سرد شدن در داخل يخچال گذاشت و خنك كرد و مانند يك نوشابه سرد استفاده نمود .