با افزایش علم و آگاهی درباره رژیم های غذایی و علم تغذیه و همچنین علاقه ی روزافزون جامعه در خصوص این علم متاسفانه عقاید و اظهارات غیرعلمی درباره تغذیه نیز بال و پر بیشتری گرفته اند.
یکی از محبوب ترین موضوع ها در این علم، چربی سوزی و کاهش وزن است که البته دخل و تصرف‌های غیرعلمی در آن نیز بسیارند.
ما در این مطلب می خواهیم برخی حقایق کاهش وزن، از نحوه سوختن چربی‌ها در بدن و تولید انرژی گرفته تا راه کارهای صحیح این سوخت چربی را با شما در میان بگذاریم:
1- دانستن اینکه انرژی چگونه و البته در کجای بدن ذخیره می‌شود می‌تواند در سرعت بخشیدن به کاهش وزن شما موثر باشد!
همانطور که می دانید در بدن همه ما ذخایر گسترده‌ای از انرژی وجود دارد که بدن بسته به نیاز اندام ها و بخش های مختلف، این ذخایر را مصرف می‌کند. بدون شک اندام‌هایی که فعالیت بیشتری داشته باشند به سوخت و انرژی بیشتری برای مصرف نیز نیاز دارند.
چربی‌ها در بدن یک فرد سالم و با وزن طبیعی انرژی در حد 30000 تا 100000 کیلوکالری تولید می‌کنند که بر اساس ذخایر چربی بدن فرد تعیین می‌شود. بدون شک افراد چاق و دارای اضافه وزن ذخایر چربی بیشتری داشته و انرژی تولیدی از چربی‌ها نیز در آن ها بیشتر است.
گلیکوژن ذخیره شده در عضلات منبع دیگری برای تامین انرژی است. این ذخایر گلیکوژنی که چیزی در حدود 350 تا 500 گرم گلیکوژن هستند انرژی در حد 1400- 2000 کیلوکالری را تولید می‌کنند که برای 90 دقیقه ورزش مداوم و پیوسته کافی است. گلیکوژن در سلول‌های عضلانی ذخیره می‌شود و توسط همان سلول‌ها نیز مورد مصرف قرار می‌گیرد.
گلیکوژن ذخیره شده در کبد حدود 400 کیلوکالری انرژی را در ازای سوخت 100 گرم گلیکوژن تولید می‌کند. این ذخیره گلیکوژنی معمولا تبدیل به قندهای گلوکز شده و توسط سلول‌های مهم دیگر بدن (معمولا مغز و گلبول های قرمز) مورد مصرف قرار می گیرند.
منبع دیگر انرژی، اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها هستند. عضلات و سایر بافت ها از آمینواسیدهایی تشکیل شده‌اند که می‌توانند به گلوکز تبدیل شوند. اگرچه این نحوه تولید انرژی، ایده‌آل ما نیست؛ چرا که به کاهش توده عضلانی و پروتئینی بدن منجر می‌شود. البته بدن ما هم علاقه‌ی زیادی به سوزاندن پروتئین‌ها ندارد و جز در موارد ضروری به آن ها رجوع نمی‌کند.
2- در طول ورزش شدت ورزش است که تعیین می‌کند چربی بسوزد یا کربوهیدرات.
چربی انتخاب اول بدن برای سوزاندن است زمانی که شما چیزی نخورده‌اید، گرسنه هستید و در حال ورزش و فعالیت بدنی سنگین هم نیستید (مثلا در زمان استراحت)، زمانی که پشت میز کار نشسته اید، و حتی زمانی که آرام قدم می‌زنید، بدن سوخت انتخابی خود را چربی می‌داند.
اما بر اساس نیاز بدن برای تامین انرژی (مثلا در زمانی که با سرعت راه می‌روید، اجسام سنگین را بلند می‌کنید و یا کارهای خانه را با عجله انجام می‌دهید) بدن سوخت کربوهیدرات‌ها را برای تامین انرژی سریعتر بالا می‌برد. زمانی که شما شروع به ورزش می‌کنید و یا اجسام سنگین را بلند می‌کنید، شما خیلی سریعتر و بیشتر به تامین انرژی نیاز دارید. بنابراین سوخت انتخابی بدن کربوهیدرات خواهد بود و بدن بیشتر کربوهیدرات می‌سوزاند تا چربی.
اما لازم است بدانید این افزایش سوخت کربوهیدرات‌ها به معنی افت سرعت کاهش وزن نیست. زمانی که شدت ورزش و فعالیت بدنی تان را افزایش می‌دهید میزان انرژی مورد نیاز شما هم افزایش پیدا می‌کند و بدن لازم می‌داند علی‌رغم وابستگی بیشتر به کربوهیدرات‌ها برای تامین انرژی سوخت به انرژی چربی‌ها نیز نیازمند باشد.
بد نیست با ذکر یک مثال بیشتر توضیح دهیم: اگر شما در طی پیاده‌روی آرام 200 کیلوکالری به ازای هر ساعت کالری بسوزانید، 60 درصد آن از چربی (120 کیلوکالری) و 40 درصد از کربوهیدرات‌ها تامین می‌شود (80 کیلوکالری). اما اگر به جای پیاده‌روی آرام شروع به دویدن کنید و 600 کیلوکالری در ساعت بسوزانید، 40 درصد این انرژی از چربی (240 کیلوکالری) و 60 درصد از کربوهیدرات (360 کیلوکالری) تامین می‌شود.
دقت داشته باشید! هرچه شدت ورزش افزایش پیدا کنید، کالری مصرفی بیشتر می‌شود، چربی بیشتری مصرف می‌شود و نیز کربوهیدرات بیشتری نیز سوخته می‌شود و نتیجه چیزی نخواهد بود جز کاهش چربی بدن!
3- سوزاندن مقدار زیاد کربوهیدرات‌ها برای کاهش چربی بدن مفید است، چراکه باعث تخلیه ذخایر گلیکوژنی عضلات و کبد می‌شود.
زمانی که ذخایر گلیکوژن بدن کم باشد، مصرف کربوهیدرات‌ها منجر به تولید گلوکز در بدن و سپس تامین گلیکوژن عضلات و کبد می‌شود. اما زمانی که ذخایر گلیکوژن تامین باشد کربوهیدرات‌های مصرفی صرف تولید و تجمع چربی در بدن خواهند شد. به همین خاطر است که می‌گوییم: ورزش‌هایی که به کاهش ذخایر کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند و همچنین مصرف مواد غذایی کربوهیدراتی و کم چرب بعد از فعالیت بدنی، می‌تواند به کاهش ذخایر چربی بدن منجر شود.
4- پرخوری را جایزه‌ای برای ورزش خود قرار ندهید.
خیلی از افراد بر این باورند که مثلا چون امروز یک ساعت و حتی 2 ساعت ورزش کرده‌اند در انتخاب رژیم غذایی خود آزادند. اما لازم است بدانید چیزی که میزان کاهش وزن را تامین می‌کند تفاوت انرژی مصرفی در ورزش و انرژی دریافتی در رژیم غذایی است. هرچه این اختلاف بیشتر باشد کاهش وزن هم بیشتر خواهد بود. از طرفی، افراد فعال نسبت به افراد بی‌تحرک به مواد مغذی بیشتری نیاز دارند. ویتامین‌ها و مواد معدنی مهمترین ریزمغذی‌ها برای بدن یک ورزشکار هستند که البته نقش بسیار مهی هم در سوختن چربی‌ها دارند. پس به چیزی که می‌خورید بیشتر توجه کنید و حتی توصیه می‌کنیم اگر رژیم غذایی خاصی را دریافت می‌کنید در روزهایی که ورزش داشته‌اید با وسواس بیشتری به آن پایبند باشید تا 2 ساعت ورزش و چربی سوزی بدن شما هدر نرود.
5- سیب زمینی، نان و برنج چاق کننده‌اند؟
این یکی از بزرگ‌ترین و شایع‌ترین باورهای غلط کاهش وزن است. بیایید تکلیف را از اول روشن کنیم. کلا لفظ “چاق کننده” را از دایره لغات حذف کنید. بازهم می گوییم، چیزی که چاقی و لاغری را تعیین می‌کند اختلاف کالری دریافتی در رژیم غذایی و کالری مصرفی طی فعالیت بدنی است. حال می‌خواهد این انرژی از یک بشقاب برنج و سیب زمینی گرفته شده باشد یا یک کیلو سیب و پرتقال. از طرفی، یکی از مهمترین عواملی که میزان کالری مواد غذایی را تامین می‌کند نحوه طبخ و آماده سازی آن است. آب‌پز کردن و بخارپز کردن بهترین روش برای طبخ غلاتی مانند سیب زمینی و برنج است که البته در رژیم ما ایرانی‌ها قوت غالب محسوب می‌شوند. پس نه تنها توصیه به حذف مطلق آن‌ها از رژیم غذایی نداریم بلکه مصرف روزانه آن‌ها را در مقادیر متعادل توصیه می‌کنیم. فراموش نکنید نان و غلات از بهترین منابع کربوهیدرات و ریزمغذی‌هایی مانند ویتامین‌های گروه B هستند.
